ΔΙΑΒΟΥΛΕΥΣΕΙΣ ΕΡΓΩΝ & ΔΡΑΣΕΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ

Προς: Περιφέρεια Κρήτης 

ΘΕΜΑ: Υποβολή απόψεων για το έργο:  «Υβριδικός Σταθμός Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας ισχύος  11,55 MW αιολικό (ΑΠΕ)  – 5,5 ΜW  συσσωρευτές (εγγυημένη) στη Θέση «Αποπηγάδι – Στρογγυλή Κορυφή», Δήμων Πλατανιά και Καντάνου Σελίνου Π.Ε. Χανίων».

Μετά από πρόσκληση σε Ανοιχτή Διαβούλευση της Περιφέρειας Κρήτης για το έργο του θέματος, 

έχουμε να παρατηρήσουμε τα εξής:

Α. Ως προς τη διαδικασία

Η μελέτη που αναρτήθηκε σε διαβούλευση δεν οδηγεί σε Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων  για μια νέα δραστηριότητα, αλλά σε διαδικασία τροποποίησης  προηγούμενης Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) της ΔΙ.ΠΕ.ΧΩ.Σ. Κρήτης του 2011 που είχε εκδοθεί για άλλο έργο στην ίδια θέση και αφορούσε σε αιολικό σταθμό ισχύος 5,1MW και υδροηλεκτρικό –αντλητικό σύστημα ισχύος 5 MW που δεν κατασκευάστηκε ποτέ.

Ουσιαστικά στην υπό διαβούλευση μελέτη υπάρχει ο ισχυρισμός ότι δεν επέρχονται ουσιαστικές διαφοροποιήσεις ως προς τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και ότι πρέπει να συνεχίσουν να ισχύουν οι περιβαλλοντικοί όροι που έχουν εκδοθεί για το προηγούμενο έργο και να τροποποιηθούν μόνο το είδος, το μέγεθος και τα βασικά τεχνικά χαρακτηριστικά του έργου. (ΜΠΕ, σελ. 60) 

Θεωρείται δηλαδή λογικό να έχει δεσμευτεί ως προς τη χρήση γης, ένας εκτεταμένος ορεινός χώρος επί περισσότερο από μία δεκαετία χωρίς να έχει κατασκευαστεί κανένα έργο και να ζητείται σήμερα η επ’ αόριστον ανανέωση αυτής της δέσμευσης για ένα διαφορετικό έργο που θα παρατείνει την προηγούμενη δέσμευση.

Η διαδικασία που ακολουθείται μας βρίσκει ουσιαστικά αντίθετους, όχι μόνο επειδή το νέο έργο διαφέρει  πάρα πολύ σε σχέση με το προηγούμενο, αλλά και επειδή το προηγούμενο έργο είχε αδειοδοτηθεί με νομοθεσία που σήμερα έχει τροποποιηθεί. Εξ άλλου οι αντιδράσεις για το προηγούμενο έργο είχαν φέρει στο φως μια σειρά από στοιχεία που δεν αξιολογήθηκαν όταν εγκρίθηκαν οι Περιβαλλοντικοί Όροι του 2011 και που θα παραθέσουμε στη συνέχεια. 

Β. Ως προς τη χωροθέτηση και τους περιβαλλοντικούς όρους του συστήματος αποθήκευσης

Στο νέο έργο, τροποποιείται η θέση, το πλήθος και ο τύπος των ανεμογεννητριών και αλλάζει το αποθηκευτικό σύστημα του σταθμού,  περιλαμβάνοντας συστοιχίες συσσωρευτών (μπαταρίες). Πρόκειται για 37 containers μονάδων μπαταριών μολύβδου, 5 containers για τους μετατροπείς και 4 containers για ελεγκτές υποσυστημάτων. (ΜΠΕ, σελ. 16)

Στη ΜΠΕ αναφέρεται ότι οι ηλεκτρικές στήλες και οι συσσωρευτές περιλαμβάνονται στα επικίνδυνα απόβλητα του Ευρωπαϊκού καταλόγου αποβλήτων σύμφωνα με την ΚΥΑ 13588/7235/2006 (ΦΕΚ383Β/28-3-2006). Αναφέρεται επίσης, η επικινδυνότητα από τη μη ανακύκλωση μπαταριών σε περίπτωση καύσης ή στραγγίσματος των διαβρωτικών οξέων που εμπεριέχονται, στον υδροφόρο ορίζοντα και σε ζώντες οργανισμούς, όπως επίσης και  ότι «κάποιες μπαταρίες είναι εύφλεκτες και είναι δυνατό να προκαλέσουν φωτιά, ειδικά αν απορρίπτονται ανεξέλεγκτα σε χωματερές κοντά σε δασικές εκτάσεις». Καταλήγοντας όμως η ΜΠΕ, επιχειρεί να καθησυχάσει  δηλώνοντας ότι  κατά τη λειτουργία του έργου η εταιρεία είναι υπεύθυνη να συγκεντρώνει όλα τα απόβλητα που θα παράγονται και ανήκουν στην παραπάνω κατηγορία και να επικοινωνεί με τον εκάστοτε αδειοδοτημένο συλλέκτη ώστε τελικά τα απόβλητα ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών να οδηγούνται στην ανακύκλωση. (ΜΠΕ, σελ. 40)

Η ΜΠΕ αντιμετωπίζει το σύστημα αποθήκευσης ενέργειας από συστοιχίες συσσωρευτών ως προσάρτημα του αιολικού σταθμού και όχι ως υποέργο του υβριδικού σταθμού όπως είναι στην πραγματικότητα, με συνέπεια να μην εξετάζει διακριτά ούτε τη χωροθέτηση ούτε τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις  του συστήματος αποθήκευσης ενέργειας από τους συσσωρευτές. 

Ειδικότερα:

α) Η χωροθέτηση του υποέργου των συσσωρευτών γίνεται σε δάσος και μάλιστα κηρυγμένο ως προστατευτικό, αγνοώντας την επικινδυνότητα που η ίδια η ΜΠΕ περιγράφει. 

β) Ούτε καν σχολιάζεται η απειλή που συνιστά η χωροθέτηση αυτή για μια περιοχή που αποτελεί έναν από τους κυριότερους υδροφόρους ορίζοντες και αποθήκη πόσιμου νερού στα Χανιά.

γ) Το υποέργο της αποθήκευσης ενέργειας με χρήση συσσωρευτών, που δεν χαρακτηρίζεται ως ΑΠΕ, δεν καλύπτεται ούτε από τις προβλέψεις και τα κριτήρια του Ειδικού Χωροταξικού των ΑΠΕ, ούτε από τις επιτρεπτές επεμβάσεις σε δάση και  δασικές εκτάσεις του Ν 998/1979.

δ) Στην υφιστάμενη νομοθεσία δεν υπάρχουν περιβαλλοντικά κριτήρια για εκτεταμένη χρήση συσσωρευτών επειδή ακριβώς μέχρι σήμερα τέτοια χρήση δεν υπάρχει, ενώ βρίσκεται ακόμα σε εκκρεμότητα το θεσμικό πλαίσιο για την εφαρμογής της χρήσης τους.  

Γ. Ως προς τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του αιολικού σταθμού

Η Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) της ΔΙ.ΠΕ.ΧΩ.Σ. Κρήτης εκδόθηκε με τις προγενέστερες διατάξεις του ν. 4014/2011 και αυτό είναι σημαντικό για δύο λόγους: α) επειδή σε εφαρμογή του ν. 4014/2011 έχουν εκδοθεί μια σειρά από εφαρμοστικές υπουργικές αποφάσεις που δεν είχαν ληφθεί υπόψη στην ΑΕΠΟ του 2011, 2) επειδή σύμφωνα με το άρθρο 10, παρ. 5 του ν. 4014/2011 είναι στη διακριτική ευχέρεια της υπηρεσίας να ζητήσει την εκπόνηση μελετών Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης και Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης «Για κάθε έργο ή δραστηριότητα, το οποίο βρίσκεται εκτός προστατευόμενων περιοχών του δικτύου Natura αλλά όμως είναι δυνατόν να επηρεάζει σημαντικά την εν λόγω περιοχή, καθ΄ εαυτό ή από κοινού με άλλα έργα ή δραστηριότητες… προκειμένου να εκτιμηθεί δεόντως ως προς τις επιπτώσεις του στην προστατευόμενη περιοχή.»

Η περιοχή του Αποπηγαδιού αποτελεί ένα χώρο που περιστοιχίζεται από περιοχές του δικτύου Natura 2000 και άλλες προστατευτέες περιοχές και για το λόγο αυτό έχει αποτελέσει πόλο έλξης για εγκατάσταση αιολικών σταθμών όπως φαίνεται στις εικόνες 4.4. και 3.20 της ΜΠΕ, όπου όμως αποδεδειγμένα συντρέχουν λόγοι εκπόνησης μελετών Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης και Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης, ειδικά μετά από τη σωρεία καταδικαστικών αποφάσεων του ευρωπαϊκού δικαστηρίου που έχουν προηγηθεί, με πιο πρόσφατη αυτή του 2020 για παράβαση των Οδηγιών  για τους οικοτόπους και την προστασία της ορνιθοπανίδας. 

Επειδή η χώρα δεν έχει καθορίσει τους κατάλληλους στόχους και τα κατάλληλα μέτρα διατήρησης των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας, σήμερα βρίσκονται σε εξέλιξη Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες και Διαχειριστικά Σχέδια.

Μάλιστα η Επιτροπή Περιβάλλοντος της Περιφέρεια Κρήτης από το 2012 είχε γνωμοδοτήσει αρνητικά με την με αριθμ. 58/2012 γνωμοδότησή της για άλλο έργο σε παρακείμενη περιοχή και συγκεκριμένα για το υποέργο στη θέση «Σπίνα» του  έργου «Αιολικό –αντλητικό-υδροηλεκτρικό σύστημα παραγωγής ενέργειας εγκατεστημένης ισχύος 90,1 MW αιολικά και 100 MW υδροηλεκτρικό – αντλητικό» της εταιρείας «ΥΔΡΟΑΙΟΛΙΚΗ ΑΙΓΑΙΟΥ Α.Ε.», θεωρώντας απαραίτητο να προηγηθεί Ορνιθολογική Μελέτη.

Για την εγκατάσταση και λειτουργία του συγκεκριμένου αιολικού σταθμού, η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία  είχε ζητήσει την εκπόνηση Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης λόγω της υψηλής ορνιθολογικής αξίας της περιοχής, έτσι ώστε να εκτιμηθεί δεόντως η οικολογική της αξία αλλά και η ενδεχόμενη υποβάθμιση των γειτονικών περιοχών που ανήκουν στο δίκτυο NATURA 2000. Στο αρ. πρωτ. 10/117/21-4-2010 έγγραφό της αναφέρει ότι ο ορεινός όγκος του Αποπηγαδιού από την ισοϋψή των 600 μ. και πάνω, αποτελεί σημαντικό χώρο τροφοληψίας για είδη πτηνών προτεραιότητας που προστατεύονται από την Οδηγία 2009/147/ΕΚ «περί της διατηρήσεως των άγριων πτηνών» όπως ο Γυπαετός (Gypaetus barbatus), το Όρνιο (Gyps fulvus), ο Χρυσαετός (Aquila chrysaetos) και ο Σπιζαετός (Hieraaetus fasciatus) και άλλα μικρότερα πτηνά, που φωλιάζουν στον ορεινό όγκο των Λευκών Ορέων. 

Στη συνέχεια το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης με το με αρ. πρωτ. 313/29-11-2013, εκτός από τα παραπάνω τόνισε και ότι ο ορεινός όγκος του Αποπηγαδιού – αγίου Ζήνα είναι σημαντικός και για τα προστατευόμενα  μεταναστευτικά αρπακτικά και τα μικρά στρουθιόμορφα  πτηνά, επειδή η περιοχή βρίσκεται στο μεταναστευτικό διάδρομο δυτικής Κρήτης – Αντικυθήρων – Πελοποννήσου. 

Οι παραπάνω ισχυρισμοί επιβεβαιώνονται από το γεγονός ότι έχουν καταγραφεί τρία τουλάχιστον περιστατικά νεκρών πουλιών στην περιοχή, ενώ άλλα είναι πιθανό να μην έχουν καταγραφεί.
Στη «Μελέτης Χωροθέτησης για τη Βιώσιμη Εγκατάσταση Αιολικών στην Κρήτη» που εκπονήθηκε με την από 21-09-2010 Προγραμματική Σύμβαση μεταξύ της Αποκεντρωμένης Διοίκηση Κρήτης, του Πολυτεχνείου Κρήτης  και της Περιφερειακής Ένωσης Δήμων Κρήτης και είχε ως αντικείμενο την  αποσαφήνιση της καταλληλότητας ή μη χώρων για την εγκατάσταση αιολικών πάρκων στην Κρήτη, αναφέρεται (σελ. 89) ότι στις αρχές Αυγούστου 2011 ένα νεαρό άτομο χρυσαετού (aquila chrysaetos) σκοτώθηκε μετά από πρόσκρουση στις γραμμές μεταφοράς ενέργειας του αιολικού σταθμού που λειτουργεί σε άμεση γειτνίαση με τον σχεδιαζόμενο.
Ο ορεινός όγκος του Αποπηγαδιού και η περιοχή χωροθέτησης του συγκεκριμένου έργου οριοθετείται από τη μελέτη αυτή ως περιοχή αποκλεισμού εγκατάστασης αιολικών σταθμών, στους χάρτες αξιολόγησης και των δύο σεναρίων που εξετάστηκαν.

Δ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Για όλους τους παραπάνω λόγους θεωρούμε ότι θα πρέπει να οριοθετηθεί περιοχή αποκλεισμού για αιολικούς σταθμούς γύρω από τον ορεινό όγκο Αποπηγάδι. 

Όσο αυτό βρίσκεται σε εκκρεμότητα, το ελάχιστο που θα μπορούσε να γίνει θα ήταν:

α) να μην εγκριθεί τροποποίηση της ΑΕΠΟ που αφορούσε στο προηγούμενο έργο,

β)  να συνταχθεί μια νέα Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που να περιλαμβάνει διακριτή εκτίμηση περιβαλλοντικών όρων  για το τμήμα του έργου που αφορά στους συσσωρευτές και

γ)  να συνταχθούν μελέτες Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης και Ειδικής Ορνιθολογικής Μελέτης προδιαγραφές για τις οποίες δεν υπήρχαν όταν εκδόθηκε η απόφαση έγκρισης  περιβαλλοντικών όρων (ΑΕΠΟ) για το προγενέστερο έργο που δεν υλοποιήθηκε.

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΙΚΟ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΒΑΠΕ